වානිජ බැංකුවක ක්‍රියාකාරිත්වය

වානිජ බැංකුවක් යනු,

"චෙක්පතකින් හෝ වෙනත් විධානයකින් හෝ අන්‍ය ආකාරයකින් හෝ ඉල්ලූ විටක ආපසු ගෙවීමේ පොරොන්දුව මත ජංගම ගිණුම් හා වෙනත් ගිණුම් භාවිතා කර මුදල් තැම්පතු භාර ගැනීම සිය මූලික කාර්යය කරගත් මූල්‍යය ආයතන විශේෂය වානිජ බැංකු ලෙස අර්ථ දැක්විය හැකිය."

තව ද මූලික වශයෙන් ලාභ ඉපයීම අරමුණු කරගෙන මූල්‍යය අතරමැදිකරණයෙහි නිරත වන මූල්‍යය පද්ධතිය තුළ කියාත්මක වන ඉතා වැදගත් මූල්‍යය ආයතන විශේෂයක් ද වේ.වානිජ බැංකුවක මූලික කාර්යය වන්නේ මුදල් මැවීම යි. මෙයට අමතර ව ,

· තැම්පතු භාරගැනීම

· ණය සැපයීම

· නියෝජිත සේවා

· පොදු උපයෝගිතා සේවා

o උකස් සේවා සැපයීම

o සුරැකුම් සේවා පවත්වාගෙන යාම

o විදේශ විනිමය ගණුදෙනු වලට අදාළ පහසුකම් සැලසීම

o විදේශ බැංකු කටයුතුවලදී සහාය වීම

ආදිය වානිජ බැංකුවක කාර්යයන් ලෙස දැක්විය හැකිය.මෙම කාර්යයන් අතර දක්නට ලැබුණු මුදල් මැවීම පිළිබඳ දැන් අවධානය යොමු කරමු.

මුදල් මැවීම

වානිජ බැංකුවක් අනෙකුත් බැංකුවලින් වෙනස්වන සුවිශේෂි ලක්ෂණය වන්නේ ජංගම ගිණුම් උපයෝගි කර ගනිමින් මුදල් මැවීමට ඇති හැකියාව යි. මුදල් මැවීම මගින් ආර්ථිකයේ කටයුතු වලට ඍජු බලපෑම් ඇති කරයි. උද්ධමනයක් ඇති අවස්ථාවක මුදල් මැවීම දිගින් දිගටම සිදුකළ විට තවදුරටත් මුදල් සැපයුම වැඩි වී ආර්ථිකයට දැඩි අර්බුදවලට මුහුණ දීමට සිදුවේ. ඒ අනුව මුදල් මැවීම් කටයුත්ත මූල්‍යය විභවයකින් හා මනා සංයමයකින් යුතුව කළ යුතු කාර්යයකි.

වානිජ බැංකුවක මුදල් මැවීම යනු,

"වානිජ බැංකුවලට ගලා එන තැන්පතු උපයෝගි කරගනිමින් තැන්පතුවල වටිනාකම මෙන් කිහිප ගුණයක් ණයට දීමට හැකිවීම වානිජ බැංකුවක මුදල් මැවීම ලෙස හදුන්වයි."

වානිජ බැංකුවක් මුදල් මැවීම සිදුකරනු ලබන්නේ ඉල්ලුම් තැන්පතුවල අතිරික්ත ශේෂ සැලකිල්ලට ගෙන එම ශේෂ ප්‍රමාණයට සරිලන ලෙස අතිරේක තැන්පතු බිහිකිරීම මගිනි. වානිජ බැංකුවකට එලෙස ණය මැවීමක් සිදුකළ හැක්කේ බැංකු ක්‍රමය තුළ මහජනයා තැන්පතු කරන මුදල් වලින් එදිනෙදා ඉවත් කරගන්නා මුදල් ප්‍රමාණ සුළු වීමත් , ජංගම වීමත්, ජංගම ගිණුම් භාවිතා කර ගණුදෙනුකරුවන්ට ණය සැපයීමේ දී ගිණුම් සටහන් තැබීම පමණක් සිදුවීම හේතුවෙනි.

එක් වානිජ බැංකුවක් පමණක් සහිත ආර්ථිකයක එම බැංකුව සතු අරමුදල් පමණක් ණය දීමට හැකියාව ඇත. නමුත් වානිජ බැංකු පද්ධතියක් ක්‍රියාත්මක වන ආර්ථිකයක ප්‍රවාහයක් ලෙස සියලු වානිජ බැංකු නොකඩවා කරන ණය සැපයීම හේතුවෙන් ආර්ථිකයට එකතු වන මුළු මුදල් ප්‍රමාණය විශාල වේ. මෙය බැංකු ව්‍යවහාර මුදල් ප්‍රමාණය මෙන් කිහිප ගුණයකි. එමගින් ආර්ථිකයේ මුදල් ගිණුම ප්‍රසාරණය වේ. වානිජ බැංකු පද්ධතිය තුළ සිදුවන මුදල් ප්‍රසාරණ ක්‍රියාවලිය කෙරෙහි බලපාන සාධක කිහිපයකි. ඒ අතර,

§ තැන්පතු වශයෙන් වානිජ බැංකු පද්ධතියට ගලා එන මුදල් ප්‍රමාණය

§ මහ බැංකුව නියම කළ සංචිත අනුපාතය හෝ වානිජ බැංකු විසින් සාම්ප්‍රදායිකව ආරක්ෂා කරන සංචිත ප්‍රමාණය

වානිජ බැංකුවක මුදල් මැවීමේ ක්‍රියාවලිය උදාහරණයක් මගින් පැහැදිලි කරගනිමු.

වානිජ බැංකුවකට මුදල් මැවිය හැක්කේ බැංකු පද්ධතියට ඒකාබද්ධ වීමෙනි. එහිදී පවත්නා නීතියට අනුව පවත්වා ගෙන යා යුතු සංචිත අනුපාතය වැදගත් වේ. බැංකු පද්ධතිය තුළ බැංකු රාශියක් ඇති බවත් සංචිත අනුපාතය මුළු තැන්පතුවලින් 20% ක් බවත් උපකල්පනය කර වානිජ බැංකු මුදල් මැවීම සිදුකරන ආකාරය පහත පරිදි සඳහන් කළ හැකිය.

A නැමැති ගණුදෙනුකරු තමා ගණුදෙනු කරන "ලෝභයා" බැංකුවේ රු.10000 ක මුදලක් ඉල්ලුම් තැන්පතුවක තැන්පත් කළේ යැයි සිතමු. එවිට බැංකුවේ ශේෂ පත්‍ර,

වගකීම වත්කම

ඉල්ලුම් තැන්පතු 10000 මුදල් ශේෂ 10000

10000 10000

බැංකුව විසින් තැන්පතු වලින් 20% ක් සංචිත වශයෙන් තබාගෙන B නැමැති පුද්ගලයාට ණයට දුන්නේ යැයි සිතමු. ණය සැකසීමෙන් අනතුරු ව බැංකුවේ ශේෂ පත්‍රය,

"ලෝභයා බැංකුව"

වගකීම වත්කම

ඉල්ලුම් තැන්පතු 10000 මුදල් ශේෂ 2000

ණය අත්තිකාරම 8000

10000 10000

ලබාගන්නා ණය අත්තිකාරමට අදාල මුදල් එම බැංකුවේ හෝ වෙනත් බැංකුවක තැන්පත් බවට පත්වේ. මෙම ගණුදෙනුකරු තමන් ගණුදෙනු කරන "සඳ ලංකා" බැංකුවේ තැන්පත් කළේ යැයි සිතමු. එවිට එම බැංකුවේ වගකීම රු. 8000ක් වන අතර වත්කම් ද රු. 8000ක් වේ. එම තැන්පතු වලින් 20%ක් සංචිත ලෙස තබාගෙන C නැමැත්තාට ණයට මුදලක් ලබාදුන්නේ යැයි සිතමු. එවිට "සඳ ලංකා" බැංකුවේ ශේෂ පත්‍රය,

"සඳ ලංකා බැංකුව"

වගකීම වත්කම

ඉල්ලුම් තැන්පතු 8000 මුදල් ශේෂ 1600

ණය අත්තිකාරම 6400

8000 8000

C විසින් තමන් ලබාගත් භාණ්ඩ තොගයක් සඳහා එම ණය මුදලට සමාන මුදලක් වෙනුවෙන් D නැමැත්තාට චෙක්පතකින් ගෙවන අතර එම චෙක්පත ඔහු ගණුදෙනු කරන "සූර්යයා බැංකුවේ" තැන්පතු කළේ යැයි සිතමු. එවිට "සූර්යයා" බැංකුවේ වගකීම රු. 6400 ද වත්කම රු. 6400ක් ද වේ. එය පාදක කරගෙන බැංකුව විසින් 20% ක සංචිතයක් මුදල් ශේෂ තබාගෙන ඉතිරිය E නැමැත්තාට ණයට දුන්නේ යැයි සිතමු. ණය අත්තිකාරම සැපයීමෙන් අනතුරුව බැංකුවේ ශේෂ පත්‍රය,

වගකීම වත්කම

ඉල්ලුම් තැන්පතු 6400 සල්ලි සංචිත 1280

ණය අත්තිකාරම් 5120

6400 6400

මේ ආකාරයට සෑම බැංකුවකටම 20% ක තැන්පතු සංචිත අනුපාතයක් තබාගෙන ඉතිරිය ණය අත්තිකාරම් වශයෙන් ලබාදුන් විට ආරම්භක තැන්පතු මෙන් කීප ගුණයක් මුදල් ණයට දීමට හැකිවේ.

මේ ආකාරයට සෑම බැංකුවකම 20% ක තැන්පතු සංචිත අනුපාතයක් සල්ලි සංචිත ලෙස තබාගෙන ඉතිරිය ණය අත්තිකාරම් වශයෙන් ලබාදුන් විට ආරම්භක අවස්ථාවේ මෙන් කීප ගුණයක් මුදල් ණයට දීමට හැකිවේ. මෙම උදාහරණයට අනුව තැන්පතු ප්‍රමාණය 10000 ක් භාවිතා කර රු. 50000 ක තැන්පතු වැඩිකළ හැකිවේ. මෙය දිගින් දිගටම ක්‍රියාත්මක වී අවසානයේ 50000ක තැන්පතු ප්‍රමාණයක් ලබාගත හැකිය.

ලෝභයා බැංකුවේ තැන්පතු 10000

සඳ ලංකා බැංකුවේ තැන්පතු 8000

සූර්යයා බැංකුවේ තැන්පතු 6400

එකතුව 50000

මෙමගින් පැහැදිලි වන්නේ ආරම්භක තැන්පතුව මෙන් කීප ගුණයක් වානිජ බැංකු පද්ධතියට මුදල් ණයට සැපයීමක් කළ හැකි බවයි. මෙම ක්‍රියාවලිය සමස්ථයක් ලෙස ‍ගෙන ණය මැවීම නැතහොත් මුදල් මැවීම ලෙස හදුන්වයි.

-piumi madhushika-

SapuKusuma.com

මම දුමින්ද.ස්වර්ණයම භාෂාවක් ‍වන සිංහල භාෂාව රැක ගන්න උත්සාහ කරන ‍කොල්ලෙ ක්. කියවපු ලිපිය වටිනවා නං එසේම සිංහල භාෂාව තවදුරටත් අන්තර්ජාලය තුල පැවතිය යුතු නම් මේ ලිපිය අනිවා අනිවාර්යෙන්ම share කරන්න .ඔබගේ වටිනා අදහස් පහතින් කමෙන්ට් බොක්ස් එක තුල යොදන්න.